آیت الله بطحایی:
مبنای فقهی عفاف و حجاب، قرآن و سنت است
آیت الله بطحایی:ـ نماینده مجلس خبرگان رهبری با بیان این که مبنای فقهی عفاف و حجاب؛ قرآن و سنت است گفت: این مسأله ربطی هم به نظر یک فقیه یا مرجع تقلید ندارد، چون مرجع تقلید هم منبع فقهی اش استنباط شده از قرآن و سنت است و انشاء نیست، فقیه که حکم به انشاء نمی‌کند بلکه استنباط از کتاب و سنت است و خود مسائل را تولید و اختراع نمی کند.
به گزارش سرویس فرهنگ و هنر پایگاه اطلاع رسانی وسائل، مسأله حجاب و عفاف به عنوان یکی از ارکان اصلی حفظ عفت عمومی در جامعه مطرح است و زنان و دختران امروز باید بدانند، زمانی که بدحجابی و بیبندوباریها در جامعه گسترش یابد، تلاش و کوشش مردم در جامعه به صورت منفی، تحت تأثیر قرار می گیرد و این مسأله یکی از خواسته های دشمنان اسلام است تا در سایه ترویج بی‌بند و باری، حاکمیت ارزش ها از جامعه رخت بربندد، و جلوی کار و تلاش ملی نیز گرفته شود.
مسأله حجاب و عفاف به عنوان یکی از ارکان اصلی حفظ عفت عمومی در جامعه مطرح است، زیرا زنان و مردان در جامعه و در محیط کار، باهم زندگی میکنند؛ خانواده را با هم اداره می کنند و مشکلات اجتماعی را با هم حل میکنند؛ اما باید توجه داشت که حجاب و عفاف که شامل مقوله پوشش و نوع برخوردها در بیرون از محیط خانواده است، حتماً حفظ شده و مورد آسییب قرار نگیرد.
همان گونه که حضرت آیت الله خامنه ای رهبر فرزانه انقلاب در توصیه‌هایی به زنان مسلمان ایرانی این چنین فرمودند: « شخصیت زن مسلمان به او اجازه نمی دهد که از راه نشان دادن پیکر برهنه خود زینت خود را نشان دهد. ای زن مسلمان ای مادری که کودک خردسال خود را در آغوش گرفتی و به میدان خطر رفتی و جان خود و کودکت را به خطر انداختی، ای خواهران عزیز که مراعات حجاب اسلامی را نمی‌کنید شما همان کسانی هستید که در مبارزه ملت ایران، با حجاب شرکت کردید و نشان دادید که به انقلاب و اسلام وفادار هستید امروز هم انقلاب ما محتاج وفاداری شماست.
زنان و دختران امروز باید بدانند، زمانی که بدحجابی و بیبندوباریها در جامعه گسترش یابد، تلاش و کوشش مردم در جامعه به صورت منفی، تحت تأثیر قرار می گیرد و این مسأله یکی از خواسته‌های دشمنان اسلام است تا در سایه ترویج بی‌بند و باری، حاکمیت ارزش‌ها از جامعه رخت بربندد، و جلوی کار و تلاش ملی نیز گرفته شود.
آیت الله سید هاشم بطحایی، عضو مجلس خبرگان رهبری و استاد برجسته حوزه و دانشگاه از جمله بزرگانی است که سالها در مسیر احیای ارزشهای الهی و تبلیغ دین اسلام زحمت کشیده و در این راه از هیچ تلاشی فروگذار نکرده است، محضر این استاد رسیدیم و نکاتی را درباره مسأله حجاب و عفاف از ایشان جویا شدیم که بخشی از آن را تقدیم می کنیم.
وسائل ـ با سلام لطفا آثار اجتماعی حجاب و پوشش اجتماعی حجاب را بیان بفرمایید و اینکه نقش اجتماعی حجاب در استحکام بنیان خانواده و به فراخورآن پیشرفت کشور چیست؟
بسم الله الرحمن الرحیم. بشر دارای دو وجهه است یک وجهه شخصی و یک وجهه شخصیتی؛ همانطوری که در وجهه شخصی اش حافظ (نگهدارنده) میخواهد باید یک وسایلی تهیه کند که بدنش از آسیب ها در امان باشد، سرما نخورد، حیوانات موذی به او آسیب نرسانند و آفت های فیزیکی به او لطمه وارد نکنند، در وجهه شخصیتی هم نیازمند محافظ است و باید وجهه شخصیتی اش از آسیب خارجی محفوظ بماند و این برای بانوان دارای اهمیت بیشتری است.
تردیدی نیست که بانوان ناموس اسلام هستند و خدای متعال آنها را فرشته گونه آفریده است که دارای جاذبه باشند، این جذابیت منشأ تشکیل زندگی است و اگر زن جاذبه و آن طراوت وجودی را نداشته باشد قهرا انگیزه ای برای تشکیل زندگی و همزیستی زناشویی به وجود نمی آمد.
بنابراین بخشی از شخصیت بانوان آن جنبه زنانگی شان است که حفاظتش مانند حفاظت بدن با حجاب و پوشش از بیگانه حاصل می شود چون دید بیگانه از هر ویروسی خطر و آسیبش بیشتر است، برای اینکه ویروس جسمی ممکن است یک آسیب موقتی وارد کند ولی ویروسی که از دید افراد بیگانه حاصل می شود سر از قتل ، کشتار و ویرانی خانوادگی در می آورد.
اگر خانه در و دیوار داشته باشد از هیچ کجا دزد وارد نمی‌شود، بنابراین حجاب حفاظی است برای بانوان یعنی گذشته از آنکه یک دستور الهی است، به خیر و صلاح خانواده ها نیز هست که از آسیب در امان بمانند، بنابراین حجاب حافظ امنیت و شخصیت و منش بانوان است.
وسائل ـ این حجاب و پوشش در امنیت روانی جامعه چه تأثیری دارد؟
حجاب همانگونه که در کنترل خانه‌ها نقش دارد طبعا برای فرد نیز احساس آرامش و امنیت ایجاد می‌کند و در جامعه نیز همین طور است وقتی خانمی احساس کند به محض اینکه روز یا شب از خانه اش بیرون بیاید به وسیله حجاب از کمین بوالهوسان در امان است، احساس امنیت می‌کند، و افراد جامعه هم وقتی در جامعه مناظر گناه و بی اخلاقی را نبینند آرامش بیشتری خواهند داشت و بنیان زندگی آنها روز به روز مستحکم تر خواهد شد، چون اسباب گناه و ناامنی از سطح جامعه رخت بر بسته است و فرد با حضور در جامعه احساس ناآرامی و استرس نمی کند.
وسائل ـ محدوده مصلحت سنجی و اضطرار در عدم پوشش و بی‌حجابی کدام است و آیا حفظ حجاب اسلامی از ضروریات دین است که در هر شرایط لازم باشد؟
مسأله حجاب از احکام واجب قرآن و سنت است و حکمی ضروری است که هم در سوره احزاب و هم در سوره نور آمده است «ولْیضربنَ بِخُمُرِهِنّ علی جیوبِهنَّ؛ و مقنعه های خود را تا گریبان فرو گذارند»، این دستور اکید قرآن است و رعایت آن برای مسلمانان تحت هر شرایطی ضرورت دارد و به عبارت دیگر نمی توانیم مصلحت های شخصی اعم از اقتصادی، آموزشی، صنعتی وهنری را با حجاب مبادله کنیم بدین معنا که ما اگر در کشور یا جامعه‌ای واقع شویم که امر دائر شود بین اینکه حجابمان را حفظ کنیم یا آموزش ببینیم، باید حجابمان را حفظ کنیم و جایز نیست برای اینکه آموزش ببینیم دست از حجاب برداریم و نمی توانیم دستور خدا را با خواسته خودمان مبادله کنیم چون خداوند ما را آفریده و حافظ زندگی ما است و مصلحت ما دست او است و باید از خدای تعالی پیروی کنیم.
سؤالی پرسیده شده بود با این مضمون که کسانی که به دانشگاه فرانسه می‌خواهند بروند، دولت فرانسه اعلام کرده که حق حجاب ندارند، تکلیف چیست؟ در پاسخ باید بگوییم که قرآن سخنش این است که « إِنَّ الَّذِینَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلآئِکَهُ ظَالِمِی أَنْفُسِهِمْ قَالُواْ فِیمَ کُنتُمْ قَالُواْ کُنَّا مُسْتَضْعَفِینَ فِی الأَرْضِ قَالْوَاْ أَلَمْ تَکُنْ أَرْضُ اللّهِ وَاسِعَهً فَتُهَاجِرُواْ فِیهَا فَأُوْلَئِکَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءتْ مَصِیرًا».
بعضی از مستضعفان هستند که اهل جهنمند، یکی از همین جهنمیان مصداق همین آیه هستند و وقتی که فرشته‌های آسمانی جانشان را می‌گیرند می‌گویند شما چرا بی‌حجاب بودید؟ شما چرا با دولت ظالم ساختید؟ شما چرا در فرهنگ کفر و شرک ماندید؟ می‌گویند چاره‌ای نداشتیم مستضعف بودیم، خطاب می شود مگر زمین خدا تنگ بود؟ می‌رفتید جای دیگری زندگی می‌کردید، « فَأُوْلَئِکَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَسَاءتْ مَصِیرًا؛ جایگاهشان جهنم است و بد راهی می‌روند»، خب مگر منحصر بودید؟ بروید و در جای دیگری زندگی کنید مگر حیات در کشور کفر فقط امکان پذیر است؟! بنابراین اینکه افراد بیایند برای خودشان فتوا بدهند و در حقیقت یک ناچاری برای خودشان بسازند و با این ناچاری ساختگی خودشان را تبرئه کنند این عذری نیست و مورد قبول واقع نمی شود.
وسائل ـ مورد بعد مبنای فقهی حجاب و عفاف را بفرمایید و اینکه مسؤولیت دولت و ملت در این زمینه چیست؟
اما مبنای فقهی حجاب و عفاف قرآن است، خداوند در سوره احزاب و سوره نور می فرماید: «قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ؛ به مؤمنان بگو چشمهاى خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گیرند» و « وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ؛ و به زنان مؤمن نیز بگو چشمان خود را از شرمگاه هاى دیگران فروبندند».
مبنای حجاب، قرآن و سنت پیامبر(صلی الله علیه وآله) است و ربطی هم به نظر یک فقیه یا مرجع تقلید ندارد، چون مرجع تقلید هم منبع فقهی اش استنباط شده از قرآن و سنت است و انشاء نیست، فقیه که حکم به انشاء نمی‌کند بلکه استنباط از کتاب و سنت است و خود مسائل را تولید و اختراع نمی کند.
و اما وظیفه مردم؛
وظیفه مردم اگر امنیت می خواهند این است که خانواده‌ها مراقبت کنند و دلشان به حال فرزادنشان شان بسوزد و آنها را با حجاب بار بیاورند و آموزش و پرورش و دانشگاه ها هم این قضیه را دنبال کنند که جامعه ما دیگر دچار آسیب بی‌بند و باری و بدحجابی نخواهد شد.
و اما دولت؛
اصلا انقلاب برای این مسائل انجام شد، اگر بنا بود دولت در رابطه با حجاب بی‌تفاوت باشد و متأسفانه این جمله که جمله درستی هم نیست که «ما مسؤول بهشت و جهنم مردم نیستیم» مطرح شود که اصلا انقلابی نمی شد. چطور ما مسؤول نیستیم؟ پیامبراکرم(صلی الله علیه وآله) وقتی که آنقدر غصه می‌خورد غصه اش از چیست؟! غصه دارد که شما زراندوزی کنید؟ غصه می‌خورد که شما جنگ کنید؟! ساخت و ساز کنید؟! خیر؛ پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) حرص اخلاقی دارد، حرص حجاب دارد، حرص پاکدامنی دارد و حرص انسانیت دارد.
دولت جمهوری اسلامی و همه دولت‌ها فرقی نمی‌کند یکی از وظایف مهمشان حراست از عفت عمومی است! عفت عمومی با حجاب حاصل می شود، جامعه‌ای که عفاف و حجاب نداشته باشد امنیت ناموسی ندارد، امنیت اجتماعی ندارد، امنیت اخلاقی ندارد و در حقیقت یک جامعه مبتلا است، دولت به عنوان مسؤول باید به این امور رسیدگی کند، اصلا یکی از انگیزه‌های این انقلاب این است که ملت پا به پای سنت پیامبر و قرآن حرکت کنند.
وسائل ـ جلوگیری از بی حجابی جزء امور حسبیه قرار میگیرد یا خیر؟
امور حسبیه به این معنا که جزء کارهای خیریه است، بله جلوگیری از بی حجابی امور حسبیه است و انجام آن کار هر کس نیست. با توجه به هزینه‌ای که برای انقلاب، جنگ تحمیلی داده شده و امروز در راه دفاع از کشور مدافعان حرم شهید می شوند و تمام تلاش انقلاب پنجه نرم کردن با فرهنگ های مبتذل دنیا است که یکی از آنها حفظ عفت و پاکدامنی جمهوری اسلامی، پس ضروری است تا با بی حجابی مقابله شود که این امر هم دنیای مردم و هم آخرت آنها را آباد می کند.
وسائل ـ به نظر شما نسبت بین حجاب و قانون اساسی چیست؟ اصلا نسبتی با هم دارند یا خیر؟ و اینکه آیا حکم حجاب مخصوص مسلمانان است یا هر فردی باید باید پایبند قانون کشور خودش باشد؟
قانون اساسی کشور ما نشأت گرفته از کتاب و سنت است و نسبت مستقیم دارد و جزء مواد قانون اساسی است، البته هر ملتی احکام خود را دارد، در رابطه با اقلیتها در کشور ما در احکام شخصی خود آزادند، منتها مصلحت حکومتی ایجاب می‌کند از نظر اخلاقی و سیاسی به قانون کشور احترام بگذارند و فرهنگ عمومی جامعه را مدنظر قرار دهند و حجاب که امری واجب از سوی اسلام است داشته باشند.
حجاب گذشته از اینکه یک دستور الهی است، یک تکلیف است، مصلحت ناموس جامعه در گرو آن است و یک مصلحت خانوادگی است ولی ما برای غیرمسلمانان دستوری نداریم «لا اکراه فی الدین»، حال اقلیت هایی که در کشور ما زندگی می کنند اگر بخواهند بیرون از خانه بیایند باید عفت عمومی و فرهنگ عمومی را رعایت کنند چون حفظ حرمت عفت عمومی و فرهنگ عمومی یک قانون است.
وسائل ـ با توجه به سرنوشت مسلمانان در جریان اندلس؛ چقدر مسأله تهاجم فرهنگی و ترویج بی‌حجابی و بی‌بند و باری جدی است و آیا اینجا شبهه توهم دشمن، صادق است؟
خب چیزی که عیان است، چه حاجت به بیان است. آقایان که مسأله توهم توطئه را مطرح می کنند گشتی در جامعه بزند و وضعیت جامعه را ببینند؛ اندلس زمین و آسمانش فرق نکرد مسلمانان فتحش کردند و به دست آوردند ولی به دست آوردن آسان، نگه داشتن مشکل یا به دست آوردن مشکل، نگه‌داشتن مشکل‌تر؛ مگر آقایان شک دارند که می‌گویند توهم است؟ کجای این موضوع توهم است؟ این آقایان وضعیت پارکها، کنسرت ها و غیره را بنگرند خواهند دید چه وضعیت نابسامانی جوانان را تهدید می کند، توهم کدام است؟ من فکر می‌کنم خود این آقایانی که این فرمایشات را میکنند خودشان در محدوده ظن خود دست و بالشان بسته است، چی توهم است؟ آرام آرام فرهنگ جامعه را از بین می برند، اگر نظرخواهی صورت بگیرد ۹۹ درصد افراد می‌گویند فرهنگ ما دچار ابتذال شده است، اگر دست روی دست بگذاریم سیل بی‌عفتی همه جامعه را فرا میگیرد؛ علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد، دفع آسان‌تر از رفع است، اگر کار به جایی برسد که سیل بی دینی خیابان‌ها را بگیرد دیگر نمی شود کاری کرد. «چرا عاقل کند کاری که باز آرد پشیمانی» توهم کدام است؟ من فکر می‌کنم این آقایانی که این حرف ها را می زنند در یک اتاق دربسته نشسته اند و چشمانشان را روی واقعیت ها بسته اند و به وضعیت جامعه توجه ندارند.
وسائل ـ تأثیر فضای مجازی و شکسته شدن حریم‌ها در بی‌حجابی را بررسی کنید و از نظر فقهی ورود به این عرصه چه آثاری و پیامدهایی دارد؟
فضای مجازی و کسانی که با آن سروکار دارند می‌بینند که چطور خانواده‌ها را به هم ریخته است و چه پیامهایی در ان رد و بدل می شود و چگونه گوش‌ها را اشغال کرده، چشم‌ها را اشغال کرده و ذهن‌ها را تصرف کرده است و این یک چیزی است که برای همگان روشن است.
البته به عنوان اینکه یک وسیله ارتباط جمعی است و شاید کسانی که سالها یکدیگر را ندیده‌اند و بستگان و فامیل از این طریق یک سلام و علیکی دارند ازین حیث اشکالی ندارد، ولی تعارف در مورد فضای مجازی دردی را دوا نمی‌کند، ولی از آنجا که ما هیچ وسیله‌ای را به اصطلاح تک بعدی نمی‌دانیم مثل چاقو همان طور که برای کار خیر از آن می توان بهره برد، برای کار شر هم استفاده می شود یعنی هم کاربرد خیر دارد و کاربرد شر و همین طور تلویزیون و سینما و رایانه و فضای مجازی، ضروری است کنترل صورت بگیرد، مسؤولان فضای مجازی باید دلسوزانه به فکر مملکت، مردم و به فکر دین باشند، مملکت ما از دو نظر مورد حساسیت و توجه دنیاست؛ یکی از نظر اعتقادات چون مکتب تشیع و اهل بیت(علیهم السلام) یک مکتب ارزنده، پرمحتوا و قرص و محکم است یعنی نه ظالم است و نه زیربار ظلم می‌رود، نه تحقیر می‌کند و نه تحقیر پذیر است لذا از این جهت آزادگان بشر طالبش هستند.
دوم این که ملت ایران در انقلاب اسلامی یک رشادت و استقامت و پایداری و یکپارچگی در مقابل زورگوهای تاریخی بین المللی مثل آمریکا و این استعمارگرهای کهن که دنیا را قاپیدند ایستاد و طلسم شوم را شکست، بنابراین آنها به عنوان میراث خوار از ایران دست بردار نیستند.
راه حفظ کشور و انقلاب هم این است که همه احساس مسؤولیت کرده و با استفاده از وسایل مدرن فرهنگی و جلوگیری از مضرات آن با دشمن مقابله کنند؛ باید از وسایل ارتباط جمعی، سینما، اینترنت و فضای مجازی در راستای حفظ و تقویت کشور استفاده کنیم، چون این کشور تنها برای ما و نسل حاضر نیست و آیندگان هم در آن سهیم هستند و باید استفاده کنند.
ما باید جوابگوی دو مسأله باشیم، یکی در مورد مکتب باید به کل شهدای تاریخ، شهدای کربلا و شهیدان انقلاب و دفاع مقدس پاسخ بدهیم و یکی هم به گذشتگان که چرا کشور و انقلاب را حفظ نکردیم و زحمات آنها را بر باد دادیم.
وسائل ـ به نظر شما شرایط حضور بانوان در عرصه اجتماع از منظر فقه حکومتی چیست؟
از نظر اینکه قرآن فضای فعالیت را برای مرد و زن باز گذاشته طبق دستور قرآن «للرجال نصیب مما اکتسبوا و للنساء نصیب مما اکتسبن»، هم مردها می‌توانند تلاش داشته باشند و هم زنان تلاششان برای خودشان است؛ در مورد علم هم «طلب العلم فریضه علی کل مسلم و مسلمه؛ کسب دانش نیز هم برای مرد لازم است و هم برای زن.
فعالیت بانوان در عرصه‌های اقتصادی و آموزشی مجاز است، در عرصه‌های بهداشتی گاهی اوقات لازم است به ویژه در بخش زنان اما مسأله ای که بسیار مهم است حفظ خطوط قرمز بین زن و مرد و حشر و نشر است، چون محال است یک زن و مرد بیگانه در یک خلوتی بنشینند و مسأله‌ای ایجاد نشود، بنابراین خط قرمز این است که فضای فعالیت زن و مرد در آموزش، در دانشگاه‌ها و دیگر نهادها باید جدا باشد و این مسأله شوخی بردار نیست و هر کس هم انکار کند خودش را به نادانی زده، این یک حقیقت است.
وسائل ـ حفظ حجاب یا بی‌حجابی در عرصه جهانی یا مناظر بیرونی و درونی چه پیامدهایی می تواند در تأیید یا تخریب وجهه حکومت اسلامی داشته باشد؟
تردیدی نیست که بی‌حجابی اثری سوء و آسیب بسیاری برای انقلاب اسلامی دارد چون آرم ما در دنیا این است که می خواهیم صدای جمهوری اسلامی به گوش هر شنونده‌ای برسد و او احساس علاقه و گرایش نسبت به جمهوری اسلامی پیدا کند.
جمهوری اسلامی آمده است تا حکم قرآن و سنت پیامبر(صلی الله علیه وآله) را در جهان پیاده کند، یکی از ملزومات آن حفظ ناموس و ایجاد امنیت برای بانوان است که با حجاب و عفاف به دست می آید، حال اگر بانوان در جامعه اسلامی با بی‌حجابی بیرون بیایند هم هدف انجام نشده است و هم دیگران وقتی نگاه می کنند، ادعای دروغگو بودن جمهوری اسلامی را مطرح می کنند و یکی از سوژه‌هایی که امروز عربستان بی‌دین به رخ ما می‌کشد همین است که می‌گویند شما نص قرآن را زیر پا گذاشتید، چطور دارید ادعای اسلام می‌کنید؟! در حالی که وضعیت حجاب بانوانتان به این شکل است، پس شکی نیست بی‌حجابی و بدحجابی آسیب جدی به عزت و شوکت این انقلاب می‌زند.
رسائل ـ نقش رسانه‌ها در ترویج فرهنگ عفاف و حجاب چیست؟ و رسانه‌های ما با توجه به این که گرایش مردم به آنها بسیار است باید چکار کنند؟
رسانه‌ها اصولا چشم‌ها و گوش ها را اشغال میکنند به ویژه رادیو، تلویزیون و سینما اثری که روی چشم می‌گذارند بیش از آن اثری است که روی عقل گذاشته می شود، چون بشر آنقدر که تحت تأثیر دیدنی‌ها قرار میگیرد، تحت تأثیر اندیشه قرار نمی‌گیرد.
نمونه کوچکی را برای شما ذکر می‌کنم، حضرت موسی(علیه السلام) وقتی ملت بنی اسرائیل را از زیر یوغ فرعون درآورد و از رود نیل عبور داد، مأمور شد به صحرای سینا برود و برای آنها لوح الهی بیاورد، در این مدت سامری از فرصت استفاده کرد و گوساله سامری را ساخت، موسی با این همه زحمت اینها را از آدم پرستی به سوی خداپرستی سوق داد و به نتیجه هم رساند، اما سامری با درست کردن یک گوساله آنها را گوساله پرست کرد و نشان داد مردم تحت تأثیر چشم هایشان هستند.
بنابراین صدا و سیما، از خطبا هم مسؤولیتش بیشتر است، چون اثر تبلیغات بصری به مراتب از تبلیغات سمعی بشری بیشتر است، رسانه باید برنامه هایی را در راستای عفاف و حجاب تولید کند و مردم را نسبت به مضرات و آسیب های بی حجابی آگاه کند.
وسائل ـ با تشکر از شما بابت فرصتی که در اختیار ما قرار دادید. ۳۱ مرداد ۱۳۹۵