پنج شنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳
   

آیت الله بطحایی در گفتگو پایگاه اطلاع رسانی وسائل – نمایش چهره معصومین در سینما جایگاه این بزرگواران را تنزل می دهد

آیت الله بطحائی:

نمایش چهره معصومین در سینما جایگاه این بزرگواران را تنزل می دهد

پایگاه وسائل ـ نماینده مجلس خبرگان رهبری با بیان این که نمایش چهره معصومین(علیهم السلام) در سینما جایگاه این بزرگواران را تنزل می دهد، گفت: این امر سبب می شود افرادی هم که با ذهنیت حق و مستدل به ائمه(علیهم السلام) گرایش دارند، ذهنیتشان تنزل پیدا کند و جایگاه معصومین از حد اعلی، به حد یک فیلم و یا یک تصویر ساده تنزل یابد.

به گزارش سرویس فرهنگ و هنر پایگاه اطلاع رسانی وسائل، به تصویر کشیدن و نمایش چهره ائمه هدات علیهم السّلام و فرزندان ایشان، مسأله ای است که با گسترش رسانه های تصویری عمومیت بیشتری یافته و تا حدودی مبتلابه تر شده است و با نگاهی به مجموعه نظرات و استفتائات مراجع درباره نمایش چهره معصومین(علیهم السلام)، آنچه به دست می آید آنست که ایشان بدون اختلاف به نکته ای اشاره دارند و از آن برحذر می دارند و آن «وهن به اسلام و ائمه» است.

برخی از مراجع، نشان دادن تصویر ایشان را به هر طریقی وجب وهن می دانند و حرام ، از این رو تاأید دارند که این عمل انجام نشود تا قداست این جایگاه ها و شخصیت ها حفظ شود؛ هر چند برخی نیز راه حل این امر را قرار دادن هاله ای از نور بر تصویر ایشان دانسته اند. در مقابل عده ای دیگر از بزرگان معتقد هستند «اگر اصل حرمت و بزرگداشت آنان رعایت شود و شخصیت مقدس آنان را در اذهان مردم خدشه دار نکند، مانعی ندارد».

حال در این باب و برای آگاهی بیشتر با مقوله تصویرگری چهره معصومین(علیهم السلام) در قاب سینما و سیما و نمایش یا عدم نمایش چهره معصومین گفت و گویی با آیت الله سید هاشم بطحائی، نماینده خبرگان رهبری و استاد حوزه و دانشگاه انجام داده ایم که تقدیم علاقه مندان می شود.

وسائل ـ به نظر شما اصلی‌ترین عامل عدم نمایش چهره معصومین (علیهم السلام) در سینما چیست؟

سینمای دینی در پی ایجاد حسی غیرمادی در مخاطب است، اما چنین تجربه ای باید با استفاده از ابزار و تکنولوژی مادی انجام شود. در واقع سینما در پی به نمایش کشیدن مجردات توسط مادیات است. باید توجه داشت که در چنین فرآیندی با موفقیت کامل روبه رو نخواهیم شد.

به عبارت ساده تر باید پذیرفت که بالاخره برخی مفاهیم وجود دارند که هرگز نمی توان آنها را به تصویر کشید یا موسیقیایی شان نمود. برخی از مفاهیم دینی چنان دامنه گسترده و وزینی در عالم معنا دارند که به هیچ وجه نمی توان به مدد تصویر متحرک(سینما) در پی خلق آنها در ذهن مخاطب بود. این اقدام به مثابه آن است که خواسته باشیم بحر را در کوزه ای بریزیم. واضح است که چنین عملی محال است. در حوزه سینمای دینی نیز نمی توان با دغدغه مفاهیم دینی به سراغ هر مفهومی رفت. برخی از مفاهیم را نمی توان به تصویر کشید. چه بسا با به تصویر کشیدن آنها، شأن و رتبه فرامادی شان را خدشه دار کرده و تنزل رتبه شان می دهیم.

عرض می شود: که معصومین علیهم السلام  به ویژه چهارده معصوم این ها حسابشان با سایر انسان ها به مراتب فرق می کند، از نظر سیرت و صورت با دیگران فرق می کنند و  فرق آن ها در رابطه با قلبشان و علمشان و عملشان است، نه اینکه خدای متعال فرق گذاشته باشد، خدای متعال یکنواخت خلق کرده است، ولی آن ها در بندگی به گونه ای زندگی کرده اند که دارای عصمت شده اند به این معنا که هاله ای آن ها را فرا گرفته است و کوچکترین خطایی در بندگی الهی نه در ظاهر و نه در باطن مرتکب نشده اند، نمی توانیم چهره این بزرگواران را در سینما در دیدگاه وسائل ارتباط جمعی قرار دهیم.

شاید تهیه کنندگان فیلم نظر خیری دارند که می گویند تصویر انبیاء و معصومین را از صورت ذهنی، به صورت عینی در بیاوریم و ملموس کنیم، چون ما معصومان را به صورت ذهن و از نظر بیان می شناسیم، حال بیاییم این صورت های ذهنی را عینی اش کنیم و ببینیم، اینجا باید بگوییم که اولا فیلمساز نمی تواند چهره واقعی معصومان را به تصویر بکشد، چون آنها را ندیده است و چهره ای که می سازد؛ ساخته ذهن خود تهیه کننده است و خلاقیت فکر اوست و ابداً خود او نیست.

ثانیا باید گفت: تصاویری که امروز در دست مردم است مثل عکس امیرمؤمنان(علیه السلام)، قمر بنی هاشم(علیه السلام) و سایر حضرات معصومین این چهره، چهره حقیقی آنها نیست، چون ندیده اند و تا انسان چیزی را نبیند نمی تواند آن حقیقت را بیان کند و در واقع ساخته ذهن او است و تصویری که اشخاص از معصومین(علیهم السلام) دارند ناقص است، برای اینکه از طریق بیانات گویندگان و قلم نویسندگان تصویر شده و به صورت تصویری مقدس و سرشار از معنویت درآمده است.

اگر فیلمسازان بخواهند از طریق سینما آن تصویر مقدسی را که از طریق شنیدنی ها وخواندنی ها حاصل کرده اند به تصویر بکشند، با این تصویرسازی جعلی فیلمسازان شأن و مقام معصومین تنزل پیدا می کند و در حقیقت از آن ابهت و شوکت کاسته می شود و در حقیقت ضرر این کار بیشتر از سود و منفعت آن است.

وسائل ـ در بسیاری از فیلم ها که ساخته و نمایش داده می شود، چهره پیامبران نمایان است، مثل حضرت سلیمان (علیه السلام)، حضرت یعقوب(علیه السلام)، حضرت یوسف(علیه السلام) و حضرت عیسی(علیه السلام) و این در حالی است که علما در این قضیه مخالفتی نکرده اند و یا اگر مخالفتی بوده به آن پرداخته نشده است ولی در مورد نشان دادن چهره حضرت ابوالفضل(علیه السلام) در فیلم رستاخیز علما و مراجع موضع گرفتند و همین امر موجب منع پخش این فیلم شد، آیا تفاوتی بین این دو مسأله می بینید؟ که ما تصویر پیامبران را نمایش می دهیم ولی چهره ائمه معصومین را نمایش نمی دهیم، نظر شما چیست؟

به نظر می آید که اگر جهت عدم تصویر و عدم جواز فیلمسازی بر آن ملاکی باشد که بنده عرض کردم؛ اولاً کسی جهره حضرات را ندیده است، بنابراین تصویری که می سازد، ساخته ذهن اوست، به این دلیل که می گوییم چون چهره صرفاً واقعی را ندیده اند، نمی توانند تصویر کنند و در نتیجه، از نظر بیننده هم آن شوکت و ابهتی که داشته است را ساقط می کند و این اصل قاعدتاً مشترک است و فرقی بین انبیاء و معصومین نیست، اگر مجاز است باید هر دو مجاز باشد و اگر ممنوع است باید هر دو ممنوع باشد، به همان ملاکی که عرض شد.

به نظر بنده نباید چهره پیامبران را هم نمایش می دادند، چرا که جایگاه را تنزل می دهد، این یک معیار عقلایی است؛ چون تصویر، تصویر اصلی و حقیقی نیست، یک تصویر جعلی است، به ویژه اگر این تصویر را خدای ناکرده فیلمبرداری مجسم کند که دارای اعتقاد محکمی نیست و به دنبال سود خود و سوداگری شخصی است، ضررش بسیار است و این یعنی با مقدساتمان تجارت کردیم و آن را به عنوان یک سرمایه تجاری به کار برده ایم که این کار درست نیست.

وسائل ـ به نظر شما تصویر معصومین باید چگونه نمایش داده شود که موجب تنزل شأن این بزرگواران نشود و صدا و سیما چطور به این موضوع بپردازد و از چه راهی این کار را انجام دهد؟

اگر منظور ما از تصویرگری معصومین خدمت است و می خواهیم کاری کنیم که چهره ائمه(علیهم السلام) را از ذهنیت به عینیت بیاوریم تا جذابیت بیشتری ایجاد شود قادر به این کار نیستیم و نمی توانیم آن چهره را به تصویر بکشیم و  چهره ساده ای درست می کنیم که این سبب می شود افرادی هم که با ذهنیت حق و مستدل به ائمه(علیهم السلام) گرایش دارند، ذهنیتشان تنزل پیدا کند و جایگاه معصومین از حد اعلی، به حد یک فیلم و یا یک تصویر ساده تنزل یابد و این ضرر است و منفعتی را برای مخاطب و بیننده ندارد.

بنابراین صدا و سیما می تواند چهره معصومین(علیهم السلام) را مثل فیلم امام علی(علیه السلام) نمایش ندهد و یا مثل فیلم امام رضا علیه السلام) شخص معصوم(علیه السلام) را در هاله ای از نور نشان دهد و تنها راه حل این است که وقتی ما نمی توانیم کاری را به طور کامل انجام دهیم به هاله ای از نور اکتفا می‌کنیم و این حرکت خوبی است و موجب تنزل جایگاه معصوم(علیهم السلام) نمی شود.

وسائل ـ وظیفه بزرگان حوزه در این راستا چیست و باید در این زمینه چه اقداماتی بکند تا فیلم های ما ارزشی تر شوند، به ویژه فیلم هایی که درباره ائمه(علیهم السلام) ساخته می شود؟

بزرگان حوزه در این راستا باید رهنمون باشند و نباید مسأله را در عین حال در بن بست قرار دهند، بلکه باید راه حل نشان دهند یعنی نه نفی مطلق و نه اثبات مطلق بلکه از باب «ما لا یدرک کله ما لا یترک کله» به قضیه نگاه کنند و راهنمایی کنند و فیلمسازان مثل فیلم پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) یا چهره را نشان ندهند و یا مثل فیلم حضرت امام رضا(علیه السلام) فردی را با هاله ای از نور نشان دهند که نشان ندادن چهره و یا در هاله نور نشان دادن موجب جذب افراد می شود و ذهنیت افراد و جایگاه معصومین را تنزل نمی بخشد.

وسائل ـ با تشکر از شما بابت قرصتی که در اختیار قرار دادید. ۱۰ شهریور ۹۵