عوامل موثر در تشکیل جامعه مدنی ۹
در شماره قبل در رابطه با عوامل موثر در تشکیل جامعه مدنی از نقش معلم مواردی ذکر شد و ملاحظه گردید که معلم تا چه اندازه در سرنوشت دانش آموزان تأثیر دارد. او می تواند هم منشأ افراد صالح و مفید باشد و هم منشأ افراد فتنه گر و مفسدی همچون هیتلر. قابل ذکر است که تعلیم و تعلّم اعم از آموزش و پرورش و آموزش عالی یک شغل نیست بلکه فراتر و مهم تر از آن است و به عنوان یک تکلیف و رسالت محسوب می شود و مسئولیت سنگینی دارد ولذا تعلیم و تربیت می تواند هم مکمل تربیت خوب خانواده باشد و هم مخرّب آن چنانچه در رابطه با زندگینامه هیتلر ملاحظه گردید. اصولاً بافت اساسی و کلیدی جامعه، حاصل عملکرد مثلثی است که یک ضلع آن، خانواده و ضلع دیگر آن، آموزش و پرورش و ضلع سوم که به عنوان مکمل و صادرکننده می باشد، آموزش عالی است. بافت اداری کشور (آموزش و پرورش، آموزش عالی، دولت، مجلس و قوه قضائیه) نیز محصول همان سه ضلع می باشد فلذا اگر معلمین، خوب عمل کرده باشند سیاست مداران و نظامیان مفیدی خواهیم داشت که نتیجه توجه و احساس مسئولیت آن سه ضلع خواهد بود و اگر مدیران نالایق و فاسد، زمام جامعه را به دست گرفتند و به جای جامعه مدنی جامعه ای بی بند و بار و فاسد بار آوردند نیز حاصل عملکرد آن سه ضلع خواهد بود زیرا آن سه عامل، پایه و اساس بینش و منش و کنش دست اندرکاران را تحقق می بخشد و این دست اندکاران هستند که روند جامعه را ورق می زنند. اینک برای اینکه معلمین ( اعم از ابتدائی و متوسطه و مقاطع بالاتر ) بدانند که اگر به جای ارائه رویه های غربی و غیر اسلامی، طبق رویه های اسلامی انجام وظیفه کنند از چه مزایای فوق تصوری برخوردار خواهند بود به بیانات معلمین بزرگ بشری یعنی امامان معصوم علیهم السلام اشاره می کنیم تا هم مشوق و دلگرم کننده باشد و هم روشن کننده راه. در ابتدا به توصیه امیرالمؤمنین علی علیه السلام اشاره می کنیم که مطلق معلمین را مخاطب قرار می دهد و می فرماید: عَلِّموا صِبیانَکُم ما یَنفعُهُم به لا یَغلِبُ عَلَیهِمُ المُرجئَهُ بِرَأیها (بحارالانوار/ج۲/ص۱۷)؛ اطفال خود را آموزش بدهید که خداوند به وسیله آن به آن ها خیر برساند تا مرجئه با رأی و اندیشه خود به آن ها غلبه پیدا نکند ( مرجئه گروهی بودند که امیرالمؤمنین علی علیه السلام را در ولایت در رتبه چهارم آن هم تشریفاتی تلقی می کردند ) که اگر بخواهیم مصداق امروزی آن ارائه بدهیم می توان به گروهک های القاعده و داعش و تکفیری های سعودی که ملاحظه می شود چگونه جوان های ساده لوح را با پول و تزریق افکار انحرافی صید کرده و باعث ننگ مسلمین و آشوب جامعه می شوند و این توصیه امام حکمت و تقوی، امروزه بیشتر متوجه دست اندرکاران آموزش و پرورش و آموزش عالی می باشد که در صورت بی توجهی به آن، دودش به چشم همگان خواهد رفت. و اما بیانات امید بخش – جابر جعفی عن ابی جعفر علیه السلام قال قال رسول الله صلی الله علیه و آل: اِنَّ مُعَلِّمَ الْخَیْرِ یَسْتَغْفِرُ لَهُ دَوابُّ الْاَرضِ وَصِیَتانُ الْبَحْرِ وَکُلُّ ذی رُوحٍ فیِ الْهَواءِ وَجَمیعُ اَهْلِ السَّماءِ وَالْاَرْضِ و اِنَّ العالمَ و المُتِعلم فی الاجرِسوا ( همان )، جابربن یزید جعفی از امام باقر علیه السلام نقل می کند که او گفت که رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود – معلمی که خوبی بیاموزد، جنبده های زمین و ماهیان دریا و هر موجود زنده ای در هوا و تمام اهل آسمان و زمین برای او طلب آمرزش و مغفرت می کنند و دعایش می نمایند و در این رابطه معلم و دانش آموز در اجر و پاداش یکسان می باشند. یعنی اگر معلم نیک اندیش، خوبی ها را می آموزد و دانش آموز خوش باطن نیز دنبال خوبی ها باشد، این پاداش و دعای موجودات هستی بدرقه هر دو طرف خواهد بود. با توجه به توصیه امیرالمؤمنین علی علیه السلام و تشویق امام باقر علیه السلام معلوم می شود که مسئولیت و پاداش معلم در تمامی مقاطع تحصیلی در حدّ بسیار بالایی می باشد. از لحاظ مسئولیت معلمین نسبت به دانش آموزان لازم به ذکر است که اطفال و جوانان، امانت هایی هستند که خداوند متعال آن ها را با فطرت و روحیه سالم آفریده و از نظر گرایش به اصطلاح فلاسفه – لابشرط – می باشند یعنی به سمت و سوی خاصی حرکت نمی کنند بلکه این راهنما یعنی معلم است که به او راه را نشان می دهد و این خط دهی معلم در حکم نقش بر حجر است و بسیار مؤثر واقع می گردد ولذا از این جهت است که امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرماید چیزهای مفید و ارزنده به آن ها بیاموزید و خلأ ذهنی آن ها را از آموزه های با ارزش پر کنید تا محلی برای القاآت مرجئه باقی نباشد. این توصیه برای معلمین و اساتید محترم امروز شدیدتر و مهم تر است چراکه شبهه افکنان صهیونیستی و غربی و منافقین کوردل سلفی و تکفیری و داعش و… به مراتب از مرجئه های زمان امیرالمؤمنین علی علیه السلام برای صید جوانان پیرو مکتب اسلامی انسانی اهل بیت علیهم السلام حریص تراند و با ابزار مدرن در عرصه هستند لذا اگر معلمین و اساتید بزرگوار به این مسئولیت خطیر و سرنوشت ساز توجه کردند و در ساختن و پرداختن جوانان که سرمایه های والای انسانی جامعه مدنی هستند کوشا بودند از آن مزیت و پاداش بی نظیری که امام باقر علیه السلام بیان فرمودند که تمام هستی عالم دعاگوی معلم خیر است برخوردار خواهند بود.