جامعه مدنی و ارکان آن
جامعه مدنی در مقابل جامعه بدوی و یا به تعبیر قرآن، جامعه اعراب است لذا با معرفی خصوصیات اعراب یا بدوی که ضد جامعه مدنی است از باب – تعرف الاشیاء باضدادها – جامعه مدنی نیز معرفی و شناخته می شود. قرآن کریم در سوره مبارکه توبه آیه ۸۹ می فرماید: الأَعْرَابُ أَشَدُّ کُفْرًا وَنِفَاقًا وَأَجْدَرُ أَلاَّ یَعْلَمُواْ حُدُودَ مَا أَنزَلَ اللّهُ عَلَی رَسُولِهِ – کفر و نفاق اعراب از دیگران که جامعه مدنی باشد شدیدتر است و از آگاهی به حدود آنچه خداوند متعال بر پیامبرش نازل کرده به دور می باشند. اعراب جمع عرب نیست بلکه عنوانی است برای جامعه ای که به دور از تعلمیات و آداب اجتماعی و حقوق استاندارد انسانی زندگی می کنند. زندگی آن ها به زندگی وحوش شباهت بیشتری دارد تا به زندگی انسان بنابراین از خشونت و تکبّر و غرور و غلظت اخلاقی بالایی برخودارند و نیز تحت سیاست سیاستمدار و مرّبی اخلاقی و آداب به سر نمی برند. سر و کارشان با حیوانات وحشی و غیر وحشی می باشد و قهراً نیز همخوی آن ها می باشند. از تعلیم و تربیت محروم می باشند و از احکام تکلیفی الهی و مدنی و اخلاقی آن نیز برخوردار نمی باشند لذا فرهنگ آن ها غلبه و زور و خشونت و بی حرمتی می باشد. بدیهی است اهمیت انسان و برتری او بر حیوانات به لحاظ عقل و دین و دانش است که اگر از آن ها محروم باشد از حیوانات بدتر و خطرناک تر است که نمونه آن را در گروهک های داعش و تکفیری و صهیونیست ها و بادیه نیشین های عرب مشاهده می کنیم. قرآن مجید این نوع جامعه را از تمام انواع حیوانی، شرورتر و خطرناک تر معرفی می کند و در آیه ۲۲ سوره انفال می فرماید: إِنَّ شَرَّ الدَّوَابَّ عِندَ اللّهِ الصُّمُّ الْبُکْمُ الَّذِینَ لاَ یَعْقِلُونَ – ( بدترین جنبنده اعم از دریایی، خشکی و هوایی، ریز و درشت، درّنده، خزنده، پرنده و … همه و همه را شامل می گردد و در اصطلاح ارسطوئی، جنس است که یک نوع آن انسان می باشد ) قرآن که کلام آفریدگار است و بر ماهیت تمام جنبندگان احاطه مطلق دارد آدم هایی که گوش شنوای احکام الهی را ندارند و لال هستند و اهل منطق نیستند را از تمام جنبنده ها، شرورتر و خطرناک تر معرفی می فرماید و در آیه ۵۵ همان سوره نیز می فرماید: إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِندَ اللَّهِ الَّذِینَ کَفَرُوا فَهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ – (مؤکداً) بدترین جنبنده ها نزد خداوند متعال آن هایی هستند که به احکام الهی پشت کرده و کافر شده و ایمان ندارند. لذا جامعه بدوی و اعراب که نقطه مقابل جامعه مدنی است فاقد خرد ورزی و ایمان و دین و دانش می باشد و شاید نکته این که قرآن کریم جامعه بدوی و انسان های اعرابی را از تمام جنبنده ها و حتی وحوش و درّندگان بدتر می داند برای آن است که سایر حیوانات، تحت غرائز محدود زندگی می کنند و شعاع شرارت و خطر آن ها نیز محدود است اما بشر از هواها و اشتهاهای بی حد و حصر و خودخواهی های بی اندازه برخوردار است که اگر از ترمز عقل و دین و دانش برخوردار نباشد به مثابه ماشین بی ترمز در حال شتاب و سرعت است که به دیگران خسارت وارد می کند و جان انسان را به خطر می اندازد که جنگ های جهانی اول و دوم و وحشیگری های صهیونیست جهانی و اذناب و اقمار آن ها، خود بهترین گواه است. اینجا است که یکی از تکالیف مهم بشری، خروج از بدوییت و اعرابی گری و ورود به جامعه خرد ورز و دین مدار و دانش گرا می باشد و در حقیقت بقاء بر بدوییت و یا برگشت به آن از گناهان کبیره شناخته شده که کیفر آن، هیزم آتش جهنم الهی واقع شدن است چنانکه محمدبن ملسم عن ابی عبدالله علیه السلام و من الکبائر التعرب بعد الهجره ( اصول کافی/ج۲/ص۲۷۷ ) – محمد بن مسلم از قول امام صادق علیه السلام نقل می کند که فرمودند: از جمله گناهان کبیره، برگشت به بادیه نشینی و اعراب گرایی پس از هجرت و کوچ از آن می باشد. تعرب بعد از هجرت معنایش آن است که جامعه یا افرادی پس از آنکه خود را به زیور دین و دانش آراستند مجدداً از مدنیت و دین مداری و خرد ورزی سیر قهقرایی کرده و به فرهنگ اباحه گری و هرزگی و توّحش و خشونت و غارت و الوات منشی بر گردد که بدترین نوع ارتداد است. بنابراین مدنی گری از تکالیف مهم و ضروری بشر است و اصولاً حیات انسانی او در گرو مدنی گری است و این مهم هم بر عهده آحاد جامعه است و هم بر عهده معلمان و مربیان و علماء و دانشمندان که بر فرض اقدام، پاداش آن برای مربیان از میزان بسیار بالایی برخوردار خواهد بود چنانکه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود: یا علی لان یهدی الله بک رجلاً خیر لک مما طلعت علیها الشمس او غربت – ای علی اگر خداوند متعال یک نفر را به دست تو هدایت کند (یعنی از فرهنگ بدوی به فرهنگ مدنیت برگردانی) اجر و پاداش آن برای تو از آنچه خورشید بر آن طلوع کند و غروب نماید بهتر است.