لزوم الگو در روند جامعه مدنی
در گذشته از علل و عوامل تحقق بخش جامعه مدنی و ویژگی های آن و ارکان آن قلم زده شد اینک به یک مطلب شایان ذکر و تأمل برانگیز اشاره می شود و آن اینکه عوامل محدثه و مبقیه الزاما باید نقشه راه جامعه مدنی را از یک الگو و اسوه قابل قبول حق و حقیقت گرفته باشد و بدون تأسی به آن ممکن نباشد زیرا فرهنگ از پیش خود آن هم با هواهای نفسانی و سلایق مختلف و اهداف متفاوت راه به جایی نمی برد و جامعه را منسجم و مترقی و آرام بخش نمی سازد. تأسی و الگوگیری از یک منشأ و مقام جامع، سنتی است که در نسل بشر برای ترقی خواهان ثبت و ضبط است و تسلیل یافته است. درباره پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله که خود اسوه بشریت است امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرماید: ان رسول الله(صلى الله علیه وآله) ادبه الله و هو ادبنى و انا اؤدب المومنین – پیامبر صلی الله علیه وآله را خدای متعال بار آورد و به پیروی از آداب خود تربیت نمود و پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله نیز من را با آداب و رسم خود تربیت فرمود و من نیز مؤمنین را تربیت می نمایم. این سنت است و در روند جامعه مدنی نقشه راه محسوب می شود و بدون آن توفیق حاصل نخواهد شد. از محمد حنفیه پسر برومند امیرالمؤمنین علی علیه السلام پرسیدند چه کسی تو را به این مقام رساند گفت: اولاً پروردگار من مرا تربیت کرد و نیک خواهی را در وجود من تعبیه نمود ثانیاً آنچه از خردمندان و صاحبان بصیرت به خوبی مشاهده کردم پیروی نمودم و به کار گرفتم ثالثاً آنچه از نادانان و نابخردان زشت و ناپسند دیدم اجتناب کرده و دوری گزیدم این ها مرا به گنج دانش واصل کرد. ولا طریق للأکیاس من المؤمنین اسلم من الاقتداء لأنه المنهج الأوضح والمقصد الأصح. قال الله عز وجل لأعز خلقه محمد أُولئِکَ الَّذینَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُداهُمُ اقْتَدِه قال الله عز وجل ثم أوحینا إلیک أن اتبع مله إبرهیم حنیفا فلو کان لدین الله تعالى مسلک أقوم من الأقتداء لندب أولیاءه وأنبیاءه إلیه. ( بحار/ج۲/ص۱۶۵)، و برای زیرکان از مؤمنین راهی سالم تر جز اقتداء و تأسی نیست برای اینکه تأسی راه روشن و مقصد درست است. خدای متعال به بهترین خلق خود محمد که درود خدا بر او و آل او باد می فرماید: اینها هستند آن هایی که خداوند آن ها را هدایت کرده پس به رهنمودهای آن ها تأسی کن و باز فرمود: به تو وحی کردم که از راه و روش ابراهیم که روش پاک و پاکیزه است پیروی کنی و اگر برای دین خدا روشی نیرومندتر از تأسی بود خداوند، پیامبران و اولیاء خود را به آن فرا می خواند و موسی بن عمران که خود یکی از پیامبران حضرت احدیت است و با فرهنگ توحیدی بالای خود که روح حیاتی و ماندگاری جامعه مدنی دارد و براندازنده فرهنگ و نظام جامعه توحشی فرعون شد برای نقشه راه خود از حضرت خضر که بنده برجسته و الگوی مقبول الهی است درخواست رهنمود می کند و چنانکه قرآن می فرماید: قَالَ لَهُ مُوسَی هَلْ أَتَّبِعُکَ عَلَی أَن تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْدًا ( کهف/۶۶ )، موسی به خضر گفت اجازه می دهی دنبال تو بیایم مرا از آنچه رشد و بلوغ خدا داری بیاموزی. در دعای ایام شعبانیه که از ناحیه امام سجاد علیه السلام آمده است بیان می دارد: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْفُلْکِ الْجَارِیَهِ فِی اللُّجَجِ الْغَامِرَهِ یَأْمَنُ مَنْ رَکِبَهَا وَ یَغْرَقُ مَنْ ترکها الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مَارِقٌ وَ الْمُتَأَخِّرُ عَنْهُمْ زَاهِقٌ وَ اللازِمُ لَهُمْ لاحِقٌ – خداوندا بر محمد و آل محمد درود فرصت آن هایی که در دریای خروشان زندگی چون کشتی روانی هستند که هر کس بر آن سوار شد از خطر موج در امان است و آن کس که سوار نشد غرق می گردد. آن هایی که از آن ها به خیال خود پیشی گرفتند از خط خارج شدند و آن هایی که از آن ها باز ماندند دور افتادند و آن هایی که ملازم آنان شدند رسیدند. حضرت زین العابدین علیه السلام در این نیایش وجود اسوه محمد وآل محمد را به مثابه کشتی معرفی کرده است که هنگام طوفان دریا و امواج خروشان آن هایی که سوار کشتی شوند از غرق شدن مصون می مانند اما آن هایی که سوار نشوند و خودسرانه از کشتی جلو بزنند یا از کشتی بازمانند از امنیت محروم شده و تنها گروه نجات یافته، آن هایی هستند که دنبال و همراه کشتی نجات حرکت می کنند. خلاصه آنکه تشخیص و تعیین و سعادت جاودانی جامعه مدنی در تأسی و الگو پذیری از رستکاران حضرت احدیت است و راهی جز آن وجود ندارد و رخدادهای تاریخی که در حکم تجربه عملی است گواه این مدعا می باشد.