لزوم اسوه پذیری در جامعه مدنی
در بحث های گذشته اشاره شد که جامعه به دلیل اختلاف آراء و سلایق مختلف و مطالبات خود خواهانه، بدون الگوپذیری از یک اسوه الهی مبعوث شده روی خوش و سعادت را نخواهد دید بلکه پیوسته درگیر کشمکش ها و قتل و کشتار و غارت خواهد بود که نمونه آن را در جزیره العرب قبل از بعثت پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله از تاریخ می خوانیم. در این سرزمین قانون اساسی – الحق لمن غلب – بود و شعار می دادند – بیا قوی شو اگر راحت جهان طلبی؛ که در نظام طبیعت ضعیف پایمال است – و جنگ های قبیله ای، دمار از روزگار آن ها در آورده بود و هیچ گاه سر یک موضوع اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی وفاق نداشتند لذا با کمترین خود خواهی به زد و خورد می پرداختند. دو قبیلخ اوس و خزرج به مدت چهل سال با یکدیگر به دلیل تفاخرات با هم می جنگیدند و داشت های خود را به رخ یکدیگر می کشیدند و هیمن ها، رشته مودت و همگرایی و تعاون که تارو پود جامعه مدنی را تشکیل می دهد گستته بود و چنان در غرور و خودخواهی فرو رفته بودند که حتی آمار مُرده های خود را نیز جزء تفاخرات به حساب می آوردند یعنی وقتی برای به رخ کشیدن و امتیاز گرفتن از یکدیگر کم می آوردند به قبرستان های خود می رفتند و آمار قبور اضافی خود را مایه فخر قرار می داند لذا قرآن مجید در سوره مبارکه تکاثر، با نمای جامعه ی بربر و وحشی که دختر و پسر خود را به دلائل واهی زنده به گور می کردند پرده از این ماجرا بر می دارد. لذا این سئوال مطرح است که چه عامل و اسوه ی توانمندی می توانست آن ها را از بربریت به مدنیت سوق دهد و از جامعه وحشی به جامعه مدنی هدایت کند! بنابراین فقط اسوه الهی که قرآن از آن هنگام تا امروز ندا می دهد: لَقَد کانَ لَکُم فی رَسولِ اللَّهِ أُسوَه حَسَنَه لِمَن کانَ یَرجُو اللَّهَ وَالیَومَ الآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثیرًا (احزاب/ ۲۱) ای بشر همانا برای شما فرستاده خدا اسوه والگو خوبی برای خوب زیستن است و اگر از خداوند متعال انتظار دارید و روز واپسین خوبی را امید دارید به او اقتداء نمایید و زیاد به یاد خداوند متعال باشید – طنین این ندا در آن جامعه ی آغشته به تمام زشتی ها و بدی ها، چنان اثر گذاشت که ظرف اندک مدتی عقد اخوت و برادری و حتی ایثار و تعاون و هم گرائی جایگزین آن تفرقه و خودخواهی و زورگویی گردید و زمینه جامعه مدنی قانون گرا فراهم آمد که قرآن از آن خبر می دهد و می فرماید: وَ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً وَ کُنْتُمْ عَلى شَفا حُفْرَهٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْها کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ (آل عمران /۱۰۳ ) به یاد آرید نعمت خداوند متعال را بر خودتان هنگامی که دشمن یکدیگر بودید و خداوند متعال میان دل های شما اُلفت ایجاد کرد که با نعمت او برادر یکدیگر شدید شما در کنار گودالی از آتش خانمان سوز قرار داشتید شما را از آن نجات داد، خداوند متعال اینگونه آیات خود را برای شما بیان می کند به امید آن که هدایت شوید. این تغیر چشم گیر ناشی از تأثیر گذاری گفتار و رفتار یک اسوه تمام عیار تمدن یعنی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و نسخه الهی او یعنی قرآن مجید بود و این است که قرآن، امروز نیز همان ندا را سر می دهد که – لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه –